Noclegi nad morzem w Polsce

kultura kaszubska

07 czerwiec 2012r.

Do charakterystycznych elementów zdobniczych budownictwa kaszubskiego należały ozdoby nadszczytowe bądź to w formie wyciętej z deszczułki stojącej pionowo postaci ludzkiej, zwierzęcej, roślinnej, bądź to wyobrażające stylizowane .znaki jak: gwiazdy czy półksiężyce, dzidy, serca, krzyże itd. Były to więc, znane też gdzie indziej w Polsce, "pazdury". Rzadziej występowały "śparogi", przeważnie w kształcie rogów bydlęcych lub głów końskich. Rzut poziomy chaty kaszubskiej był symetrycznie dwuizbowy z piecem centralnym pośrodku. W nowszych czasach domy kaszubskie są murowane, szczyt domu zaszalowany w pion drzewem, ale wnętrze zachowało układ tradycyjny. Reliktem dawnej wspólnoty wiejskiej na Kaszubach są piece do wypieku chleba stojące oddzielnie, nieraz w głębi sadu, a służące do dziś jeszcze kilku rodzinom lub nawet całej wiosce w określone dni. Budynki gospodarcze nie łączyły się z domem mieszkalnym; stodoła stała najczęściej od strony zachodniej, zasłaniając checz przed dojmującymi wichrami, a chlewiki i obórki tworzyły ze sobą czworobok. Drewniane budownictwo kościelne przejęło formy budownictwa wiejskiego. Jednym z najstarszych zabytków na terenie Kaszub był drewniany kościół w Chmielnie z XIII w., rozebrany w XIX w. Z zachowanych najstarszy jest kościół w Leśnie (XVII w.). W drewnianym budownictwie sakralnym widoczna jest tradycja polskiego ciesielstwa, a chociaż nie ma "sobót" okalających budowlę tak jak np. na Śląsku i w Małopolsce, to jednak podcienia, podobnie jak przy chatach wiejskich, występujące przy bocznej nawie kościoła spełniają zapewne tę samą rolę co "soboty". Jako przykład może służyć kościółek w Przyjaźni pod Kartuzami. Czworokątne lub stożkowate zwężające się ku górze ceglane wieże wykazują jeszcze reminiscencje wież drewnianych, mających wielowiekową rodzimą tradycję. Szlak owych wież czworokątnych wiedzie głęboko w Pomorze Zachodnie, wykazując dalekie zasięgi wpływów centralnopol-skich. Sztuka kaszubska jest bezpośrednio związana z życiem, nawiązuje do jego praktycznych przejawów, podnosząc je na wyżynę artyzmu. Zdobnictwo bowiem towarzyszy przedmiotom codziennego użytku, narzędziom, sprzętom, odzieży, uszlachetnia proste zarysy budowli wiejskich, upiększa ich wnętrza. Uboga zazwyczaj była drewniana checz kaszubska. Pierwotnie dymna i niska o małych okienkach, skąpo tylko przepuszczała światło dzienne, nadając wnętrzu charakter ponury. Aby więc wnętrze to rozjaśnić, stosowano malowidła ścienne o żywych barwach. Dla ożywienia izby malowano barwnie sprzęty. Kolor niebieski był zasadniczym tłem, na które rzucano pęki kwiatów czerwonych, żółtych w otoczeniu zielonego listowia. Artystyczne kompozycje powstawały symetrycznie na dwudzielnych drzwiach szatf, czyli tzw. "szelbiąga" albo "tobretu". Poszczególne elementy kwietnych zdobin odrywały się jakby od swojego zasadniczego trzonu i ożywiały gzymsy, szafy, brzegi półek. W taki sposób najważniejsze, składowe części głównego ornamentu powtarzały się po wiele razy, uderzały żywością barw i śmiałością rysunku. Podobnie malowano i ornamentowano skrzynie. Bywały one większe i mniejsze, proste lub zwężające się ku dołowi. Starsze opierały się na wysokich listwach, zabezpieczających dno skrzyni od próchnienia. Późniejsze miały toczone nóżki, gdyż podłoga izby była wówczas już drewniana, a nie gliniana lub ceglana jak dawniej. W skrzyni mieścił się przyodziewek, pięknie ułożony we wnętrzu, a w schowku od lewej strony przechowywano przedmioty cenniejsze, jak bursztyny, korale lub pieniądze. Do wieka skrzyni od wewnątrz przyczepione były ozdobne czepce. Skrzynie były bogato ornamentowane bukietami kwiatów. Nie były to kwiaty polne, skromne i powszechnie znane, lecz przeciwnie, występowały tutaj kwiaty hieratyczne, a więc róże silnie rozwarte, tulipany bogato wewnątrz zdobione, margerity wielolistne i wiele innych kwiatów, nie dających się botanicznie określić; bukiety bywały sztywne, w -pion wyprostowane, symetrycznie rozłożone. Były to bukiety uroczyste, odpowiadające w całej pełni swemu przeznaczeniu. Ornamentowany sprzęt stanowił wiano dziewczyny. Oprócz szaf i skrzyń wnętrze izby kaszubskiej zawierało stół, Przypominający stoły gotyckie, dalej stołki o ozdobnych, wycinanych oparciach, łóżka również malowane na szczytowej ścianie w serca i tulipany, wreszcie ławy, a później również bogato ornamentowane kołyski. Do dziś garncarze kaszubscy barwnie zdobią ceramikę użytkową, a więc talerze, dzbany, misy, kubki. Najważniejszy war-sztait Neclów z Chmielna wywarł wpływ na całą ceramikę kaszubską. Warsztat ten ustalił siedem wzorów zdobniczych, które nieustannie przetwarza się w różnych, artystycznych kompozycjach. Zasadnicze zdobiny są następujące: 1 — różdżka bzu, 2 — duży tulipan, 3 — mały tulipan, 4 — gwiazda kaszubska, 5 — lilia, 6 — łuska, 7 — wianek kaszubski. Warsztaty Necla czy Meissnera w Kartuzach oraz innych garncarzy kaszubskich zaopatrują w ceramikę nie tylko własny region, ale docierają do innych ziem Polski.